اشکهاي يک فقيه/ جميله کديور

پيام اين اشکها روي ديگرِ سکه اجتهادات و فتاواي آيه الله صانعي درباره حقوق زنان است.تصوير اشکهاي آيت الله العظمي صانعي در سوگ همسرش، روانشاد خانم شفيعي بسيار گويا و تاثربرانگيز بود؛ تصويري ماندگار که بر کتيبه دلها نقش مي بندد .

آيت الله صانعي بيش از هر مرجع تقليدي به حقوق زنان توجه کرده است. زن که همواره در ادبيات، سياست، تاريخ، اجتماع، فقه و حقوق انسان درجه دوم محسوب شده و مي شود و به عبارت ديگر همواره در حاشيه مرد(همسر، برادر، پسر) قرار گرفته، با فتاوي شجاعانه و کارشناسانه ايشان ، در مرکز و مدار زندگي جامعه ايراني قرار گرفت و با نگاه تازه اي که به حقوق زنان مطرح شد، بسياري از ناگفته هاي فقهي که نياز امروز نسل جوان و دختران امروز و مادران فرداست پاسخ داده شد. فتاوايي همچون ارث زن از همه اموالِ همسر و ارث تمام اموال مرد توسط زن در صورت نبود ورثه ديگر، تساوي قصاص، شرايط طلاق زن، ازدواج مجدد و موقت فقط در شرايط خاص، برابري ديه زن و مرد، عدم شرط مرد بودن براي قضاوت، مرجعيت و ساير مناصب حکومتي، اولويت ولايت مادر بر پدربزرگ در غياب پدر و...از جمله کارهاي درخشان و ماندگار آيت الله صانعي در حوزه فقه و حقوق زنان است و آثار برجاماندني آن، نه فقط در مجامع علمي و دانشگاهي، محافل حقوق بشري، بلکه در زندگي روزمره افراد عادي جامعه نيز بتدريج نمايان شده است.

وقتي چهره گريان ايشان را در فراق و سوگ همسر ديدم، دريافتم برخلاف اکثر آقايان مراجع که معمولا خانم را در اندروني خانه نگاه مي دارند؛ و کمتر ديده شده است که مرجع تقليدي با همسر خود در خيابان شانه به شانه هم راه بروند؛ يا مرجع تقليدي اسم همسر خويش را به زبان بياورد و يا از همسرش در جمعي عمومي يا خصوصي ياد کند - چه رسد به اينکه مواضع شجاعانه در مورد زنان و حقوق از ياد رفته و فراموش شده آنان داشته باشد- ؛ اکنون مرجعي از صميم دل و آشکارا در سوگ همسرش مي گريد.

بدون ترديد، پيام اين اشکها روي ديگر سکه اجتهادات و فتاوي آيه الله صانعي در باره حقوق زنان است. فتاوايي که جسارت بيان آن در کمتر مرجعي ديده شده است. به عبارت ديگر ايشان نه تنها به لحاظ نظري و پژوهشي در باره حقوق زنان انديشيده اند و فتاوي تازه و ابتکاري مطرح کرده اند بلکه خود در حفظ و مراعات حقوق همسرشان سنگ تمام گذاشته اند. و با آن باورها زندگي کرده اند و تئوري را در عمل پياده کرده اند.

ايشان يک بار هم از مهندس موسوي تجليل کردند که دست همسرش را مي گيرد و در جمع مردم ظاهر مي شود.

فيلم مستندي که چندسال قبل تلويزيون الجزيره در باره زندگي آيه الله صانعي ساخته بود را يکبار ديگر ديدم. در بخشي از فيلم ايشان کارهاي معمول خانه را درحاليکه همسر بيمارشان در کنار سفره نشسته اند، انجام مي دهند. ايشان وسايل سفره را يکي يکي مي آوردند... درست همان کارهايي که تا کنون حوزه اختصاصي زنان و خلاف شئونات نه فقط مرجعيت - که حتي خلاف شئونات مردان در بسياري از خانواده ها آنهم در مقابل چشم ديگران - تلقي شده و مي شود.

پيامبر اسلام که در آستانه ميلاد پربرکتش هستيم، رابطه گرم و صميمانه با همسر را نشانه کمال ايمان مي دانست. جاي آن دارد که اشکهاي سوزناک آيت الله صانعي در فقدان همسرش را با نگاهي جديد بازخواني کنيم .