بسمه تعالى

درمحضر حضرت آية اللّه صانعى از مراجع تقليد هستيم ضمن تشكر از شما سؤالاتمان را مطرح مى كنيم يكى از مسائل مهم جامعه قانون مدارى است و التزام به قانون به ويژه از طرف سران حكومت موجب جلب اعتماد مردم مى شود. لطفاً اگر در اين زمينه مطالبى از حضرت امام به خاطر داريد، بيان فرماييد.

بسم الله الرحمن الرحيم

در زمان شهيد بهشتى، شروطى به صورت شرط ضمن عقد تصويب شد كه در عقدنامه ها بيايد و زوجين بتوانند به آن عمل كنند و مقرر شد كه دفاتر ازدواج از اسناد متضمن شروط مصوب براى نكاح استفاده كنند. تا رسيدن اسناد جديد به دفاتر مدتى طول كشيد و دفاتر نمى توانستند ازدواج را در اسناد قبلى ثبت كنند. امام در اين فاصله عقد نمى خواندند، و مى فرمودند من عقد را نمى خوانم. اين مسأله چون جزو نظامات مملكتى بود، امام فوق العاده به رعايت آن اهميت مى دادند.
لطفاً در مورد انتقاد پذيرى حضرت امام توضيح بفرماييد.
همه سخنرانى هاى امام گوياى اين است كه ايشان انتقادى را كه به عنوان «النصيحة لائمة المسلمين» بود، مى پذيرفتند و همه شاهد بوديم كه امام هميشه در متن سخنرانى هاشان به اشكالاتى كه در ذهن مردم بود پاسخ مى گفتند. از امتيازات امام اين بود كه حرف همه كسانى را كه خدمتشان مى رسيدند مى شنيدند، اما مى فرمودند بعد جواب مى دهم; فكر مى كنم و جواب مى دهم. آقاى مهندس موسوى گفت ما مرتب مى رفتيم خدمت امام و از ايشان اجازه مى خواستيم كه قيمت نان را بالا ببريم علتش هم اين بود كه ثروتمندان هم از نان ارزان استفاده مى كردند. امام چندين بار مخالفت كردند. مجدداً خدمتشان رسيدم و باز مسأله را عرض كردم . امام فرمودند بگذاريد اغنيا هم بر سر سفره فقرا مهمان باشند وبا اين جمله لطيف نگذاشت قيمت نان گران شود.
در بين توصيه هايى كه حضرت امام در ده سال پس از پيروزى انقلاب به مسئولان داشتند، كدام يك مهم ترين آن ها بود.
امام به دو چيز عنايت داشتند; اخلاص نسبت به فرد; و اتحاد نسبت به اجتماع. امام هميشه توصيه به اخلاص مى فرمودند و سخنشان اين بود كه هر كار خيرى از هر كسى سرزد، شما ناراحت نباشيد، خوش حال باشيد كه كار خير انجام گرفته است ، مقيد نباشيد ، زمينه ساز اتحاد هم هست; چون عمل به آن، حسادت و منيت را از بين مى برد و وقتى اين دو از بين رفت. اختلافى بين مردم پيدا نمى شود.
ديده شده كه گاهى بين اعمال مديريت در امور مملكتى و رعايت موازين اخلاقى تزاحم پيش مى آيد كه حل اين تزاحم نيازمند ظرافت هاى خاصى است. در اين زمينه اگر از حضرت امام خاطراتى داريد، بيان فرماييد.
وقتى كه امام در پى ابراز نارصايتى هاى مردم از طرز كار دادسراهاى انقلاب، آن فرمان هشت ماده اى معروف را صادر كردند، بعضى از بزرگان از اين عمل ايشان ناراحت شدند و تصميم به استعفا گرفتند. امام در اين مورد پيام تندى دادند كه ما مى خواهيم يك كار خوب انجام دهيم ، بعضى ها مى خواهند از شوراى عالى قضايى استعفا بدهند، و به آن ها حمله كردند. اما بعداً بعضى از همان آقايان را به سمت هاى ديگر، از قيبل شوراى نگهبان منصوب كردند. در واقع آن برخورد تند را با اين كارشان جبران فرمودند. هم چنين امام در جواب نامه بعضى از آقايان برخورد بسيار تندى فرمودند كه با آن جواب تند امام، آن آقا در معرض ضربه شديد حيثيتى بود، اما امام با نامه اى ديگر آن برخورد را جبران كردند، و نيز در مورد عده اى از افراد كه از فرزندان انقلاب بودند و به جهات سليقه اى نمى توانستند رأى مردم را به دست آورند، امام با اختيارات خودشان، آن ها را به سمت هايى منصوب مى كردند تا ضربه نخورند.
امام طرفدار اكثريت جامعه كه مردمى رنج كشيده بودند، بود و در عمل با دولت مردانى كه از اين گروه حمايت مى كردند موافق بود و با طيف مسئولان رفاه طلب موافق نبود. ولى هيچ گاه كسانى را كه با آن ها موافق نبود، طرد نكرد و از نظر اخلاقى آن ها را حفظ كرد .
مهم ترين و يژگى و شاخص حضرت امام را در چه مى بينيد؟
امام دو خصوصيت ممتاز داشتند كه از عرفان و مقام فناء فى اللّه ايشان، سرچشمه مى گرفت; اخلاص و خويشتن دارى، خويشتن دارى امام به نحوى بود كه حتى در فوت عزيزترين فرزندش و هم چنين در طوفان هاى مهيب انقلاب و جنگ، ذره اى در ايشان تزلزل ايجاد نشد در واقع اين صفت موجب شد كه ايشان بر خلاف نوع سياسيون جهان، در طول حيات سياسى خود لغزشى نداشته باشند.
چنان كه مى دانيد اخلاص از عالى ترين مراتب اخلاقى است; يعنى انسان به جايى برسد كه هر عملى به نفع مردم و براى خدا، از هر كسى سربزند، نه تنها غمـگين نشود، بلكه خوش حال هم باشد. منشأ اين حالت به مرحله اى از فناء فى اللّه باز مى گردد; يعنى انسان آن چنان خود را نمى بيند كه حتى اگر به ثواب عمل خيرى هم كه انجام شده نرسد، ناراحت نيست. بلكه براى او مهم ، كار خير استكه مى بيند انجام شده و با آن كه ثوابى از او فوت شده، باز خوش حال است. انسان مخلص به جايى رسيده كه ديگر نه تنها خود را نمى بيند، بلكه ثواب را هم نمى بيند و كلاً جز خدا را نمى بيند و طبق فرمايش حضرت على(عليه السلام) به جايى مى رسد كه «وجدتك مستحقاً للعبودية فعبدتك». تصور نمى كنم كه در طول قرن ها كسى در اخلاص به امام رسيده باشد .
نقل است كه پس از فوت آقاى بروجردى، بزرگان حوزه براى اداره امور حوزه و شهريه جلسه اى تشكيل دادند كه امام هم در آن جلسه حضور داشتند . وقتى كه امام از أن جلسه بيرون آمدند بسيار خوش حال بودند و فرمودند بحمداللّه شهريه حوزه تأمين شد . با آن كه خودشان هيچ سهمى در آن شهريه نداشتند، ولى خوش حال بودند كه كار انجام شد، ولو به دست ديگران . با آن كه هم از بُعد ثواب عمل خير وهم از بعد رقابت هاى ظاهرى ، انسان حد اقل نبايد خوش حال باشد و از اين كه نتوانسته در يك مسير خير قدم بردارد بايد ناراحت باشد. اما امام «من» نمى بيند، فقط خدا را مى بيند. در طول نهضت و مبارزه هم به كرات ديده شد كه امام يا ديگران كارهايى را انجام مى داند، ولى نفع ظاهرى را ديگران مى بردند. با اين حال، اين گونه مسائل به هيچ وجه براى امام مطرح نبود. البته براى ما كه شاگردان ايشان بوديم، اين مسائل مطرح بود و از اين كه سختى ها را امام كشيده بودند و ديگران رياست مى كردند، ناراحت بوديم .

برگرفته از مجله اشراق(نشريه كنگره انديشه هاى اخلاقى – عرفانى امام خمينى(ره)