آیت الله محمد سروش محلاتی، استاد حوزه علمیه قم با اشاره به جایگاه مدارا در دین اسلام بر لزوم توجه به آن به خصوص در اجرای امر به معروف و نهی از منکر، تأکید کرد. وی با اشاره به روایت نبوی: «أَمَرَنِی رَبِّی بِمُدَارَاةِ النَّاسِ، کمَا أَمَرَنِی بِأَدَاءِ الْفَرَائِضِ»؛ همان طور که خداوند به من دستور به فرائض داده است دستور به مدارای با مردم هم داده است.» گفت: معمولاً تلقی ما از مدارا این است که اولاً مدارا یک حکم اخلاقی است و الزامی در مورد آن نیست و ثانیاً مدارا مربوط به واجبات و محرمات نیست. ولی از روایات استفاده می شود مدارا به شکلی که ما تصور می کنیم نیست.

مورد امر قرار گرفتن، ذاتاً خوشایند انسان نیست؛ لذا برای امر کردن باید از زبان نرم، استفاده کرد. امام خمینی معتقد است نهی از منکرهای همراه با تندی می تواند فرد را به منکرهای بالاتر و حتی کفر و ارتداد برساند.

به گزارش دین آنلاین، این استاد حوزه در جلسه درس خارج اصول فقه ادامه داد: گاهی ما با مدارا نکردن می خواهیم برای حکمی که نسبت به آن مسامحه و کوتاهی می شود جدیت به خرج دهیم تا این حکم انجام گیرد؛ مثلاً شخصی که حجابش را رعایت نمی کند با زور و فشار، وادار می کنیم این تکلیف را انجام دهد. این رفتار هم برآمده از این اعتقاد است که اگر مدارا کنیم موجب می شود او وظیفه اش را درست انجام ندهد. با اینکه ممکن است شما یک تکلیف را با زور و فشار به انجام برسانید ولی این عدم مدارای شما نسبت به تکالیف دیگری، چه آثاری برجا می گذارد؟ آیا این فرد در اینجا که فشار را بپذیرد در بقیه امور هم وظایف و تکالیف خود را انجام می دهد؟ یا چون نمی تواند در برابر شما مقاومت کند امر شما را می پذیرد ولی تأثیر منفی خود را در امور دیگر نشان می دهد و نوعی تنفر از مسائل دینی به وجود می آید و موجب فاصله گرفتن او از دین می شود؟

آقای سروش محلاتی با اشاره به لزوم سنجش آثار هر عمل اجتماعی به خصوص در حوزه دینداری افزود: می توان مشاهده کرد اگر در یک مورد مدارا شود مجموعاً به نفع دین داری است نه به ضرر دین داری. بر اساس همین سنجش آثار مدارا، ممکن است مدارا حتی واجب و الزامی هم بشود. وی با اشاره به روایت حدیث جنود عقل و جهل از امام صادق(علیه السلام) که رفق و مدارا را از جنود عقل بر شمرده اند گفت: امام خمینی در کتاب «شرح حدیث جنود عقل و جهل» این پرسش را مطرح می کنند که چه نسبتی بین رفق و امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد؟ آیا می شود اینها را با هم جمع کرد یا نه؟ و اگر در مواردی با هم قابل جمع نباشد حق تقدم با کدام است؟

این استاد حوزه علمیه ادامه داد: امام خمینی معتقدند دستور دادن و امر کردن برای مردم، سخت است و انسان از امر و دستور، ذاتاً تنفر دارد. بر این اساس وقتی کسی به انسان، دستور می دهد بلافاصله گارد می گیرد. بر این اساس، چه می شود کرد که هم انسان امر به معروف کرده باشد و هم این تالی فاسد را نداشته باشد؟ امام خمینی در ادامه به مأموریت حضرت موسی(علیه السلام) برای ارشاد فرعون، اشاره می کنند که در آنجا هم از موسی خواسته شده است که با گفتار نرم با فرعون، سخن بگوید. یعنی حتی در مورد فرعون هم باید قول نرم و لین بکار برده شود. در نهایت، امام خمینی نتیجه می گیرند اگر بنا باشد کلامی در فرد، اثر کند باید قول لین باشد. سروش محلاتی با اشاره به ادامه دیدگاه امام خمینی در شرح حدیث، افزود: ایشان می خواهد از این آیه استفاده کند که این اصلاً به خاطر شخص فرعون نیست که باید قول لین بکار برد. در کل با زبان نرم است که می توان تأثیر در شخصی داشت. وی ادامه داد: امام خمینی اضافه کرده اند که گاهی اوقات فردی، فعل منکری را انجام می دهد که یک گناه معمولی است ولی شما در اثر امر به معروف و نهی از منکر تندی که می کنید او را از این منکر به منکر بالاتری می رسانید.

امام خمینی معتقدند دستور دادن و امر کردن برای مردم، سخت است و انسان از امر و دستور، ذاتاً تنفر دارد. بر این اساس وقتی کسی به انسان، دستور می دهد بلافاصله گارد می گیرد. بر این اساس، چه می شود کرد که هم انسان امر به معروف کرده باشد و هم این تالی فاسد را نداشته باشد؟ و بعد اضافه کرده اند که برخی از این نهی از منکرها موجب کفر و ارتداد طرف می شود. یعنی کلاً از دین بیرون می رود.

(شبکه اجتهاد)