این مقاله درباره فتاوای نواندیشانه، خلاف مشهور یا (شاذ) در دیه می‌باشد. قانون دیه در بین ملت‌های مختلف قدیم و جدید وجود دارد. اسلام قانون دیه عصر جاهلیت را با اصلاحاتی پذیرفت.

در کنار فتاوای مشهور فقها، فتاوای غیر مشهور نیز در تمامی فقه و دیه دیده می‌شود. احکام شریعت به احکام ثابت و متغیر تقسیم می‌گردد. دیه از احکام متغیر شریعت می‌باشد و بدین خاطر، مجتهد در مقام استنباط به نتایجی برخلاف فتاوای مشهور برسد، فتوای خلاف مشهور پیامدهای ناگواری برای صاحب فتوا را موجب می‌شود.

ریشه اختلاف فتاوا در عواملی چون تعارض روایات، توجه یا عدم توجه به زمان و مکان، عرف، شخصیت و مکتب فقیه باز می‌گردد. در این مقاله به فتاوای خلاف مشهور در بین قدما و چند تن از فقهای معاصر پرداخته شده است. هجده نمونه از فتاوای شاذ فقهای قدیم آورده و این فتاوا معمولاً در فرعی از فروع می‌باشد. هر یک از گروه فقهای قدیم و معاصر در فتوای خلاف مشهور خود دارای مبانی خاص به خود هستند.

«آیت‌الله صانعی»، «غروی» و «منتظری» جزء فقهای معاصری هستند که در موضوع دیه دارای فتاوای خلاف مشهور می‌باشند. هر یک از آن‌ها در افتا دارای مبانی خاص به خود هستند. برای مثال، آیت‌الله صانعی که بیش‌ترین فتوا را در این زمینه دارد، دارای مبانی کرامت انسان است. آیت‌الله منتظری حق شهروندی را مبنا قرار داده و آیت‌الله غروی توجه به قرآن و زدودن پیرایه‌ها از احکام اسلام مبنای فتوای ایشان می‌باشد.

برخی از فتاوای خلاف مشهور؛ چون برابری دیه مسلمان با غیر مسلمان، عدم تفاوت دیه زن و مرد، تخصیص تغلیظ دیه در ماه‌های حرام و... می‌باشد.

واژگان کلیدی

دیه، فتاوا، شاذ، خلاف مشهور