آنچه به عنوان انتقادات و آسیب‌ها گفته شد، چیزی است که در سنت اجتماع و در قوانین وجود دارد؛ در حالی که در قرآن، پس از آن‌که توصیه به عفو می‌کند، می‌افزاید اگر هم خواستید، عفو مطلق نکنید و دیه بگیرید: (فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ) (بقره (2): 178)؛ به معروف عمل کنید و احسان کنید.[1] اما در ایران، قوانین مشکل دارند و دست اولیای دم را در همه چیز باز می‌گذارند.

اگر به توصیه قرآن رفتار می‌شد، این مشکلات بلاموضوع می‌گردید؛ زیرا قرآن می‌گوید اگر دیه هم نگیرید، بهتر است، اما علاقمندی به منافع، مانع می‌شود که مردم به توصیه و ترجیح تأکیدی قرآن عمل کنند. در عین حال، به‌طور مطلق دیه را منتفی نکرده است و منتفی‌کردن مطلق آن نیز طبق مطالعات و مشاهدات میدانی می‌تواند حقوقی را ضایع کند. ما در عمل مشاهده کرده‌ایم که دیه نیز در مواردی دارای خیر بوده است. نمونه‌هایی از این قبیل کم نیستند که مقتولی شرور، ولی خانواده‌اش درستکار و در عین حال، فقیر بوده‌اند و درباره دیه هم سخت‌گیری نکرده‌اند و مبلغ دیه می‌توانست زندگی فلاکت‌بار آن‌ها را که بی سرپرست شده بودند، نجات دهد.

---------

[1]. (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَيْکُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثَى بِالْأُنْثَى فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْ‌ءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذٰلِکَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذٰلِکَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ‌) (بقره (2): ۱۷۸)؛ ای كسانى كه ایمان آورده‌اید! درباره كشتگان، بر شما [مقرّرات] قصاص نوشته شده است كه آزاد در برابر آزاد، برده در برابر برده و زن در برابر زن. پس هركس از جانب برادر [دینى ]خود، چیزى [ از حق قصاص ] به او بخشوده شود [و قصاص به خونبها تبدیل شود، هم درگذرنده از قصاص باید دریافت خون‌بها را] به شیوه پسندیده پیگیرى كند و [هم بخشوده‌شده باید خون‌بها را] به نیكى [و خوبى ] به او بپردازد. [در] این [فرمان ]، تخفیف و بخشایشى از پروردگار شماست. از این‌رو، هركه پس از آن [كه عفو كرد، تعدى كند، براى او عذابى دردناك خواهد بود.