راجع به تدبير امور جامعه كه به سياست گذاري هم معروف است، سخن فراوان است، ولي يك نكته ظريف در باب تدبير امور جامعه در زندگي سياسي ايشان به چشم مي‌خورد كه معمولاً كمتر به آن توجّه مي‌شود و آن بزرگواري همراه با مروّت، مدارا، عدالت، انصاف و قسط است.

با نگاهي به ايام نهضت و حاكميت امام، پي مي‌بريم که تدبير امور بر اين اساس بوده است. انصاف و مروّتي كه اگر در مباحث حقوق بشر، آزادي و دموكراسي نباشد، انسان بودن معنا و مفهومي نمي‌يابد. يعني انسان دوست بدارد براي ديگران، آنچه را كه براي خود دوست مي‌دارد و دشمن بدارد براي ديگران، آنچه براي خود دشمن مي‌دارد.

اگر ما بخواهيم با سياست امام آشنا بشويم، بايد به آن مباحث و ديدگاه‌هاي اخلاق علمي و عملي ايشان توجّه كنيم تا بفهميم كه چگونه جامعه را هدايت كرد.

از نكات مهم در مباني سياسي امام، اين بود كه براي مردم سخت ارزش و احترام قايل بود. شخصيتي كه مي‌توانست فقط به فكر مرجعيّت خود باشد و كسي هم توقعي از او نداشت. اما زماني كه احساس كرد ملتش، ذلّت و خواري مي‌بيند و كسي هم به فكر نيست، مسئوليت ديني خود را فراموش نكرد و به نجات امت و نسل جوان ايراني اهميت داد و در روز چهارم آبان 1343، حمله شديدي به تصويب قانون كاپيتولاسيون كرد و عزّت مردم مسلمان ايران را احيا كرد. به مردم شخصيّت داد و به شاه و دستگاه قانونگذاري‌اش حمله شديد‌اللحني كرد.

از نقاط روشن انديشه‌ي امام، علاوه بر حفظ فرهنگ و تفكر ديني و اهميت به مردم، احيا و حفظ ميراث كهن بزرگان حوزة قم و كرسي‌هاي درس بود. شما به ياد نداريد كه آن زمان درباره‌ي حوزه‌ي علميه قم چه مي‌گفتند. حوزه‌ي علميه را، حوزه‌ي روضه‌خوان‌ها و بي‌سوادها مي‌دانستند. مكاني كه نه داراي تحقيق است، نه فقاهت. امّا امام با رنج سفر و تبعيد به تركيه و سپس نجف اشرف، كرسي تدريس خود را به جهت حفظ ارزش‌هاي نهفته در حوزه‌ي قم آغاز كرد.[1]

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. آيـة الله حاج شيخ حسن صانعي نقل مي‌كرد كه امام مي‌فرمود: من در حوزه كهنسال نجف درس را شروع كردم تا آبروي قم را حفظ كرده و ثابت كنم كه قم مركز فقاهت، تحقيق و مطالعه است.