«قاعده» جمع «قواعد»، در لغت به معناى اساس، پايه، بنيان و ستون‌هايى‌ است كه چيزى بر آن بنا شود، و در صورتى که ستون‌ها سُست باشد و يا تزلزلى داشته باشد يا سقوط کند، فروپاشى آن بنا حتمى باشد. قاعده در لغت به معناى اصل ضابطه و قانون هم آمده است.

«قاعده» در لغت به معناى اساس و ريشه است و به‌اين تناسب، ستون‌هاى خانه را «قواعد» مى‌گويند. خداوند در قرآن کريم مى‌فرمايد:

(وَإذْ يَرْفَعُ إبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إنَّكَ أنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ )؛[1]

و آن هنگامی که ابراهیم و اسماعیل بنیان‌های خانه [خدا] را بر می‌افراشتند [گفتند:] پروردگارا [این کار را] از ما بپذیر، همانا تو شنوا و دانا هستی.

طريحى در «مجمع البحرين» مى‌نويسد:

القواعد جمع القاعدة و هي الأساس لما فوقه؛[2]

قواعد جمع قاعده به معنای بنیان و پایه برای چیزی است که در بالای آن قرار دارد.

قاعده علاوه بر آن که در امور مادى مانند بنيان‌هاى ساختمان به کار گرفته شده، در برخى امور معنوى نيز که جنبه اساسى و زيربنايى دارد استعمال شده است؛ مانند، قواعد اخلاقى، قواعد اسلامى و قواعد علمي. به طورکلى به مسايل بنيادى هر علمى که حکم بسيارى از مسايل ديگر به آنها توقف دارد، قواعد آن علم گويند.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]ـ قرآن کريم، سوره بقره‌، آيه127.

[2]ـ طريحي‌، مجمع البحرين، ج 3، ص 129.