به نظر مى‌آيد اولين تدوين کننده در قواعد فقهى و اصولى، شهيد اول، امام ابي‌عبدالله محمد بن مکى عاملي(رحمة الله عليه)، متوفاى 786 هجرى قمرى مى‌باشد که کتاب «‌القواعد و الفوائد» را به رشته تحرير در آورد؛ زيرا پيش از کتاب اين فقيه بزرگ شيعى، کتابى در اين باب تدوين نشده و يا حداقل يافت نشده است.

محقق[1] کتاب «القواعد و الفوائد» در مقدمه خود چنين آورده است:

و من خلال هذا العدد الکثیر ممّن شارکوا في الکتابة عن القواعد الفقیّة، لم نجدلدی فقهاء الإماميّة ـ قبل‌الشهیدالأوّل ـ کتاباً في هذا المضمار. و من هنا، فإنّ کتاب «القواعد والفوائد» یعتبر أوّل مصنّف یصل إلینا في قواعد و فروع الإمامیّة. و قد قال عنه مصنّفه في إجازته لابن‌الخازن: «إنّه لم یعمل الأصحاب مثله»؛[2]

من در میان بسیاری از کسانی که در امر کتابت قواعد فقهیه همت و مشارکت کرده‌اند، نزد فقهای امامیه(شیعی) ـ پیش از شهید اول ـ کتابی را در این زمینه نیافتم. و به همین جهت کتاب «القواعد والفوائد» اولین کتابی شمرده می‌شود که در قواعد و فروع فقه امامیه به دست ما رسیده است. و مصنف خودش در اجازه‌اش برای ابن خازن آورده است: «فقهای شیعه مانند آن ـ القواعد و الفوائد ـ را کار نکرده‌اند».

به همين جهت محقق محترم مى‌نويسد:

و هذا من أبرز الأسباب التي دفعتني لتحقیق هذا السفر الجلیل؛[3]

و این آشکارترین علتی است که مرا واداشت برای تحقیق این کتاب گرانسنگ و ارزشمند.

بنا براين، اولين مصنف و تدوين کننده قواعد فقهی و اصولی در ميان فقهای شيعه، شهيد اول( رضوان الله تعالی عليه ) است که کتابی جامع در اين موضوع به جامعه علمی و فقهی شيعه عرضه کرده است.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]ـ حکيم، سيد عبدالهادى، محقق کتاب القواعد و الفوائد.

[2]ـ مجلسى، بحارالأنوار، ج 26، جزء 1، ص 38 «طبع حجرى».

[3]ـ شهيد اول، القواعد والفوائد، ج1، ص7، مقدمه کتاب.