(س 36) انسانى كه از مجتهد زنده تقليد مى كند، آيا مى تواند در صورتى كه بخواهد، مرجع خود را عوض كند يا خير؟

ج ـ رجوع از مرجع زنده جايز نيست، مگر آنكه اعلميّت ديگرى احراز شود. 3/10/73

(س 37) اگر فردى نيّتش اين باشد كه من از فلانى تقليد مى كنم و توجّه به اين موضوع ندارد كه تقليد، انجام دادن عمل مستند به فتواى مجتهد است، آيا به نيّت، تقليد محقّق شده يا خير؟ و آيا مى تواند از مجتهد ديگرى تقليد كند؟

ج ـ محض نيّت، تقليد نيست و لذا تقليد از مجتهد ديگر، مانعى ندارد. 14/12/76

(س 38) آيا كسى بدون دليل شرعى؛ مثلاً از روى دلخواه يا رعايت بعضى ملاحظات سياسى، مى تواند مرجع تقليد خود را عوض كند؟

ج ـ عدول از مجتهدى به مجتهد ديگر براى جهات ذكر شده در سؤال، جايز نيست.آرى، اگر اعلميّت مجتهد ديگر احراز شود; بنا بر احتياط واجب بايد به او رجوع كرد. 2/8/75

2/8/75

(س 39) يكى از شرايط مهم تقليد از مجتهد، اعلميّت او ذكر شده. مدّت سه سال و نيم است كه از مرجع تقليد وارسته اى كه در ميان خاصّ و عامّ از شهرت و اشتهار فراوانى برخوردار و از سابقه طولانى تحصيل و تدريس خارج فقه و اصول فقه نيز بهره مند است، تقليد مى نمايم و خودم هم به مقام علمى و معنوى آن مرجع محترم، واقفم؛ امّا به دلايل مختلفى تصميم گرفته ام كه مرجع تقليد خود را تغيير دهم. در رساله شما نوشته شده «عدول از مجتهد زنده به مجتهد ديگر، در صورت تساوى دو مجتهد در اعلميّت در جميع مسائل يا در بعضى مسائل كه ارتباطى با هم ندارند، جايز است، ولى احوط، ترك عدول است، مگر به اعلم». با توجّه به اين كه رجوع از حىّ به حىّ، جايز نيست مگر در صورت احراز اعلميّت، حقير با توجّه به خصوصيّات مرجع دوم، از جمله اجتهاد پوياى او، فتاوا و ديدگاه هاى اجتهادى عميق و توجّه ايشان به عامل زمان و مكان، احساس مسئوليت و دلسوزى در قبال مسائل مسلمانان و جامعه اسلامى و مسائل مهم اجتماعى و سياسى و فرهنگى، قاطعيت و بيزارى جستن از بى عدالتى و ظلم و خشونت، و سعى ايشان در ارائه چهره واقعى و اصيل اسلام، آيا مى توانم به مجتهد دوم رجوع نمايم؟

ج ـ رجوع به دليل جهات ذكر شده، عقلاً جايز، بلكه واجب است؛ چون عمق داشتن فتوا و توجّه به زمان و مكان كه امام امّت«سلام اللّه عليه» و شهيد اوّل و ديگران ـ قدّس الله أسرارهم ـ در استنباط، دخيل دانسته اند و دخيل هم هست، گوياى اعلميّت و دقّت زيادتر و استادتر بودن در استنباط است، كما اين كه دلسوز بودن و احساس مسئوليّت در قبال مسائل مسلمين و... همه و همه، گوياى اعدل بودن و اورع بودن اوست كه خود نيز مجوّز ديگرى براى رجوع، بلكه ملزمِ ديگرى براى رجوع است. 14/7/78

(س 40) آيا عدول از مرجع تقليد حىّ به مساوى جايز است؟

ج ـ احوط، عدم رجوع است در مسائلى كه به فتوايش عمل نموده و تقليد، يعنى عمل مستند به فتوا، محقّق شده و تخيير در متساويين، مخصوص مواردى است كه تقليد محقّق نشده و تخيير ابتدايى است. 14/12/76

(س 41) مقلّدى كه بدون تحقيق پس از فوت مجتهدى، از مجتهد ديگرى تقليد كرده است، آيا مى تواند پس از تحقيق راجع به اعلميّت، از مجتهد ديگرى تقليد كند؟

ج ـ با احراز اعلميّت نه تنها جايز، بلكه بنا بر احتياط واجب، اگر نگوييم اقوى، واجب است. 14/4/74