براى اثبات اين نظريه به چهار وجه استدلال گرديده است:

الف . كتاب

در آيه شريفه:

(... إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْن... وَاسْتَشْهِدُواْ شَهِيدَيْنِ مِن رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ)؛[1]هنگامى كه به يكديگر قرض مى دهيد يا جنسى را پيش فروش مى كنيد دو شاهد از ميان مردان بگيريد و چنانچه نتوانستيد دو شاهد مرد بگيريد، يك شاهد مرد و دو زن نيز كفايت مى كند.

ب . اصل و قاعده

اصل و قاعده اى كه مبتنى بر بناى عقلا و الغاى خصوصيّت در باب شهادت است. اين الغاى خصوصيّت با عموم روايت عبدالكريم[2] و عمومات ادله شهادت[3] تأييد مى گردد و لكن مستدلان مرادشان را از عموم ادله مشخص نكرده اند و احتمالا مرادشان يكى از چهار وجه ذيل است:

1 . عموميت آيه شريفه (وَأَشْهِدُواْ إِذَا تَبَايَعْتُمْ)[4] كه شامل مرد و زن است؛

2 . عموم ادله اى كه مى گويد در باب قضا شاهد بگيريد؛

3 . عموم ادله حرمت كتمان شهادت؛

4. عموم ادله وجوب اظهار.

ج . سنت (روايات)

ـ روايت داود بن الحصين

داود بن الحصين عن أبى عبدالله(عليه السلام) ... فقلت: فأنّى ذكر الله تعالى قوله: (فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ) فقال: «ذلك فى الدين، اذا لم يكن رجلان، فرجل و امرأتان، و رجل واحد و يمين المدّعى، اذا لم يكن امرأتان، قضى بذلك رسول الله(صلى الله عليه وآله) و امير المؤمنين(عليه السلام)بعده عندكم»؛[5]داوود بن حصين در حديثى طولانى از امام صادق(عليه السلام)سؤال مى كند: آيه شريفه (فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ) مربوط به كجاست امام مى فرمايد: آيه مربوط به دين است، هنگامى كه دو مرد نباشند يك مرد و دو زن، در جايى كه دو زن نباشند يك مرد و قسم مدعى ]كفايت مى كند[. رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و اميرالمؤمنين(عليه السلام) بعد از ايشان براى شما چنين قضاوت مى كردند.

ـ مرسله يونس

قال: «استخراج الحقوق بأربعة وجوه: بشهادة رجلين عدلين، فان لم يكونا رجلين فرجل و امرأتان... »؛[6]يونس در روايت مرسلى مى گويد كه امام معصوم(عليه السلام)فرمود: به دست آوردن حقوق به چهار طريق است شهادت دو مرد عادل، پس اگر دو مرد نبود يك مرد و دو زن ... .

ـ موثقه منصور بن حازم

عن منصور بن حازم، قال: حدثنى الثقة، عن ابى الحسن(عليه السلام) قال: «اذا شهد لصاحب الحق امرأتان و يمينه فهو جائز»؛[7] منصور بن حازم گفت: شخص ثقه اى از امام كاظم(عليه السلام)نقل كرد كه امام فرمود: جايز است شهادت دو زن همراه با قسم مدعى حق.

كيفيت استدلال

از آنجا كه شهادت يك مرد همراه با قسم مدعى اثبات كننده حق است، در اينجا ـ كه به جاى كلمه رجل كلمه امرأتان (دو زن) آمده است ـ نشان دهنده آن است كه شهادت دو زن به اندازه شهادت يك مرد است.

ـ روايات باب حدود[8] وصيت،[9] ارث[10] و ديات[11]

اين دسته از روايات و كيفيت استدلال به آنها در بحث ادله عامه شهادت زنان، به طور مفصل بيان گرديده كه از تكرار آنها صرف نظر مى كنيم.

د . اجماع

اجماع از برخى فقها مثل ابن ادريس[12] و ابن زهرة[13] نقل شده كه با توجه به اين كه مسأله مصّب آيه شريفه و روايات است، نمى تواند دليل مستقلى قرار بگيرد.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. سوره بقره، آيه 282.

[2]. وسائل الشيعة، ج 27، كتاب الشهادات، باب 41، ص 398، ح 20.

[3]. عمومات ادله شهادت در كلام برخى از اصحاب، مخصوصاً مقدس اردبيلى بسيار مورد استناد قرار گرفته است كه برخى از موارد آن عبارت اند از مجمع الفائدة و البرهان، ج 12، ص 425، 430، 432 و 436.

[4]. سوره بقره، آيه 282.

[5]. وسائل الشيعة، ج 27، كتاب الشهادات، باب 41، ص 360، ح 35.

[6]. همان، كتاب القضاء، ابواب كيفية الحكم، و احكام الدعوى، باب 15، ص 271، ح 2.

[7]. همان، كتاب الشهادات، باب 24، ص 359، ح 31.

[8]. وسائل الشيعة، ج 27، كتاب الشهادات، باب 41، ص؟؟؟؟، ح 4، 5، 7، 10 و 11.

[9]. همان، ص 355، ح 15.

[10]. همان، ص 364، ح 45.

[11]. همان، ص 359، ح 33.

[12]. السرائر، ج 2، ص 138.

[13]. غنية النزوع، ص 439.